OPINIA
KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA
z dnia 13 czerwca 2025 r.
w przedmiocie rządowego projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z poprawą bezpieczeństwa ruchu drogowego (UD 185)

Krajowa Rada Sądownictwa, po zapoznaniu się z projektem ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z poprawą bezpieczeństwa ruchu drogowego (UD 185), przekazanym przy piśmie Sekretarza Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości z dnia 6 lutego 2025 r., opiniuje projekt negatywnie, zgłaszając do niego poniższe uwagi.
Krajowa Rada Sądownictwa w pierwszej kolejności wskazuje, że rozwiązanie zawarte w art. 1 pkt 1 lit. b ustawy zmieniającej, a dotyczące zmiany brzmienia art. 42 § 3 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (dalej jako „kk”) jest niezgodne z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego. Projektowany przepis zakłada obligatoryjne orzekanie przez sąd dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów w stosunku do sprawców przestępstw określonych w art. 173, art. 177 § 2 i 2a, art. 178a § 4, art. 244 oraz art. 355 § 2 kk.
Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 4 czerwca 2024 r. o sygn. akt SK 22/21, tego rodzaju rozwiązanie nie jest zgodne z art. 45 ust. 1 w związku z art. 42 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Względna swoboda sądu w doborze kary znajduje wyraz w art. 53 § 1 kk wiąże się bezpośrednio z konstytucyjną zasadą niezależności sądów i niezawisłości sędziowskiej. Zaproponowane ograniczenie uznaniowości sądu w wymiarze kary może doprowadzić do uniemożliwienia indywidualizacji oceny konkretnych przypadków, a w następstwie do wydawania nietrafnych rozstrzygnięć powodujących niewspółmierność kary. Narzucanie sędziom konkretnego wymiaru kary przenosi odpowiedzialność za podjęte rozstrzygnięcie w kwestii kary na ustawodawcę, powodując, że proces oceny społecznej szkodliwości czynu i dopasowanie do niej odpowiedniej sankcji karnej iluzorycznym i w pełni uzależnionym od władzy innej niż władza sądownicza. Przeczy to tym samym zasadzie niezawisłości sędziowskiej, w treść której wchodzi również dyrektywa odpowiedniego doboru kary w odniesieniu do stopnia szkodliwości czynu, okoliczności obciążających i łagodzących, celów zapobiegawczych oraz społecznego oddziaływania. W tym względzie należy pamiętać, że dolegliwość kary nie może przekraczać stopnia winy, który jest różny w zależności od konkretnego stanu faktycznego i wymaga miejsca na uznaniowość sądu w doborze kary i środków karnych.
Kolejną wątpliwość Krajowej Rady Sądownictwa, w oparciu o wyżej przedstawioną argumentację rodzi brzmienie projektowanego art. 44b § 5 zawarte w art. 1 pkt 3 lit. d projektu ustawy zmieniającej. Ustalenie wysokości nawiązki na kwotę wynoszącą co najmniej 5 000 zł w miejsce przepadku pojazdu, gdy nie stanowił on wyłącznej własności sprawcy może prowadzić do sytuacji, w której wysokość nawiązki będzie przekraczała wartość udziału sprawcy w rzeczy ruchomej służącej do popełnienia przestępstwa. Różnicowaniu na niekorzyść takiego sprawcy podlegać będzie wymiar nawiązki w porównaniu do sprawcy, wobec którego orzeczony będzie przepadek takiego pojazdu. W tym względzie, Rada zauważa również potrzebę umożliwienia zindywidualizowania wysokości nawiązki w oparciu o konkretny stan faktyczny sprawy, a co za tym idzie - danie pełnej uznaniowości sądowi w określaniu kwoty nawiązki nakładanej na sprawcę przestępstwa, w sposób niewkraczający w zakres niezawisłości sędziowskiej.
Projektodawca zdecydował się wprowadzić do Kodeksu karnego definicję nielegalnego wyścigu samochodowego poprzez dodanie do art. 115 kk § 26. Ujęto ją poprzez dążenie sprawcy do rywalizacji oraz celowość podejmowanych działań. Tego rodzaju rozwiązanie Rada uważa za zbędne z uwagi na obowiązywanie w systemie prawnym art. 173, 174 i 177 kk, które swoim zakresem obejmują już działania mogące sprowadzać się do organizacji nielegalnych wyścigów albo innych zachowań sprowadzających niebezpieczeństwo w ruchu drogowym.
Zaproponowane rozwiązanie legislacyjne spowoduje, że udowodnienie uczestnictwa w nielegalnym wyścigu samochodowym albo niebezpiecznego prowadzenia pojazdu mechanicznego w rozumieniu projektowanego art. 115 § 26 kk będzie trudne dowodowo z uwagi na konieczność wykazania odpowiedniego zamiaru sprawcy oraz zbędne z uwagi na przywołane wyżej art. 173, 174 i 177 kk i obejmujące swoim zakresem również zdarzenia tego rodzaju. W tym względzie należy rozważyć środki inne niż o charakterze ustawodawczym i zmierzające do zwiększenia wykrywalności tego rodzaju zdarzeń oraz odpowiedniego stosowania już obowiązujących przepisów prawa przez organy ścigania. Nowelizacja art. 115 i art. 177 kk jest zatem w ocenie Rady zbędna i przeczy zasadom poprawnej legislacji, w skład których wchodzi między innymi zasada nakazująca dokonanie wyboru proporcjonalnych środków interwencji organów władzy publicznej alternatywnych w stosunku do uchwalenia ustawy przed podjęciem decyzji o wszczęciu postępowania legislacyjnego (§1 ust. 1 pkt 3 załącznika do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej”). Dopiero uznanie, że tego rodzaju środki nie występują, winno skutkować podjęciem decyzji o zmianie ustawy w randze kodeksu. Tymczasem Projektodawca nie wykazał w uzasadnieniu projektu ustawy, ażeby tego rodzaju analizę przeprowadził, a swoje założenia oparł na automatycznej tezie potrzeby nowelizacji Kodeku karnego.
Wątpliwość Krajowej Rady Sądownictwa budzi również redakcja projektowanego brzmienia art. 178c § 1 pkt 1 kk zawarta w art. 1 pkt 9 ustawy nowelizującej. Jak wynika z przedstawionego projektu kto w ruchu lądowym organizuje lub prowadzi nielegalny wyścig samochodowy podlegać będzie karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Użycie słów „organizuje lub prowadzi” rodzi uzasadnione wątpliwości interpretacyjne co do zakresu penalizacji konkretnych stadiów czynu zabronionego - czy dotyczyć ona będzie również przygotowania do popełnienia przestępstwa czy też tylko usiłowania i dokonania. Wątpliwości te wzmacnia projektowane brzmienie § 3 tegoż przepisu zgodnie, z którym penalizacji podlegać będzie również przygotowanie do ww. czynu, tj. przygotowanie do organizowania lub prowadzenia nielegalnego wyścigu samochodowego. W tym względzie niejasna jest korelacja między zakresami pojęć „organizowanie”, a „prowadzenie” co w razie wejścia tej normy w życie może doprowadzić do wątpliwości co do sposobu poprawnej subsumpcji ww. normy prawnej w zakresie oceny, czy któreś ze znamion tego czynu można potraktować jako stadium przygotowania.
Należy również wskazać, że penalizacja stadium przygotowania do popełnienia przestępstwa w systematyce Kodeksu karnego ma charakter szczególny i zastosowanie znajduje jedynie do najcięższych gatunkowo przestępstw o bardzo wysokiej szkodliwości społecznej, takich jak przykładowo: art. 117 (wszczęcie lub prowadzenie wojny napastniczej), art. 127 (pozbawienie niepodległości), art. 148 (zabójstwo), art. 173 (sprowadzenie katastrofy), art. 189a (handel ludźmi), art. 252 (wzięcie zakładnika) i art. 270 (fałszerstwo). Stąd wątpliwość może budzić objęcie ściganiem przygotowania do organizacji i prowadzenia nielegalnych wyścigów samochodowych, co może zaburzać kodeksową gradację czynów zabronionych i nie być zrozumiałe w odbiorze podmiotów stosujących procedurę karną, w tym sądu.
Jednocześnie Rada zauważa proponowane przez Projektodawcę rozwiązanie o skutkach pozytywnych społecznie, a polegające na zawężeniu możliwości warunkowego zawieszenia kary w stosunku do sprawców dokonujących czynu zabronionego pod wpływem poważnego zatrucia alkoholowego oraz w warunkach orzeczonego zakazu prowadzenia pojazdów (nowe brzmienie art. 69 § 4 lit. c kk zawarte w art. 1 pkt 4 projektu ustawy zmieniającej). Odpowiada to istocie instytucji zawartej w art. 69 kk, która zmierza do stygmatyzacji zachowań szczególnie nagannych społecznie, a mających miejsce w związku z prowadzeniem pojazdów
mechanicznych.

Kompletna wersja elektroniczna powyższego dokumentu jest dostępna w formacie PDF
WP.420.12.2025